Partner en ik zijn het niet altijd met elkaar eens. Aanleiding was deze keer een bespreking van de vaste Kamercommissie van Defensie over Afghanistan. Daar waren gasten bij uitgenodigd en één van hen was daar als veteraan. Goed idee, zou je misschien denken. Je hoeft echter geen detective te zijn om boven water te krijgen dat er wat twijfels zijn over het waarheidsgehalte van zijn verhalen. En dan zeg ik het nog voorzichtig. De hoeveelheid bijzondere baantjes, functies en vaardigheden zijn fysiek niet te doen voor één persoon, alleen al qua lengte van opleiding die je ervoor nodig hebt. Astronaut ontbrak nog in het rijtje, maar het ging aardig die richting uit. Er zitten naar verluid stukjes in die wel kloppen, dus als je je zuiver daaraan vasthoudt, lijkt het geloofwaardig. Maar als je iets verder spit, bekruipt je een hoog ‘catch me if you can’-gevoel (gave film, zoek maar eens op).
Sensatie scoort
De man wordt echter regelmatig opgevoerd als ‘deskundige’, zelfs in zogenaamde kwaliteitskranten en zit aan tafel bij talkshows. Reden voor partner (die kan weten hoe het zit als het om militaire functies en uitzendingen gaat) om de geloofwaardigheid van alles wat je tegenwoordig hoort en leest in twijfel te trekken. Want als je kennelijk zonder veel research een dubieuze bron gebruikt, zegt dat iets over de inhoud van je productie. Daar komt nog bij dat partner van nabij (via mij) heeft gezien hoe het medialandschap is verworden tot een commerciële aangelegenheid, waarbij het niet langer gaat om waarheidsbevinding, maar om het aantal kliks of verkochte kranten. Dus sensatie scoort, evenals relletjes, kernachtige of soms zelfs idiote uitspraken. Als daar tegengas op komt, is dat in dit licht alleen maar beter, want dan heb je twéé keer een rel-stuk. Ik bestrijd dit niet, ik weet uit ervaring dat dit zo gebeurt. Maar ik weiger te geloven dat alle journalisten er zo in staan of dit doen omdat ze worden gedwongen om op deze wijze te werken.
Iedereen in z’n eigen bubbel
Wat wel een probleem is tegenwoordig, is dat je als lezer door de bomen het bos niet meer ziet. Zoveel uitingen en meningen, wat is nu gedegen uitgezocht? Wat is waarheid? Kwaliteitsjournalistiek is vaak minder spannend om te lezen. Het kost ook wat meer moeite, want diepgang betekent langere verhalen. Los van het feit dat nog maar weinig uitgevers bereid zijn om mensen te betalen voor langdurig uitzoekwerk voor één verhaal, waar vind je het en hoe zie je dat je met een gecheckt verhaal te maken hebt? We begeven ons allemaal in bubbels, of je nou wil of niet. Algoritmen hebben zich tot in de haarvaten van ieders leven genesteld. Dus je wordt vooral geconfronteerd met uitingen die toch al in je straatje passen.
25-euro-meisjes
Ik zit al een aantal jaren niet meer in de ‘harde’ journalistiek. Toch probeer ik de beroepseer hoog te houden door in de verhalen die ik nog wel maak met gedegen bronnen te werken. Soms krijg ik van een opdrachtgever het verzoek een bepaald persoon te benaderen als deskundige. Ik ga dan altijd wel even na wie dat is. Heb ik echt mijn twijfels, dan doe ik het niet. Maar hoe zit dat met de journalisten die hun vergoedingen al vele jaren afgeknepen hebben zien worden en alles bij elkaar moeten schrijven om het hoofd boven water te houden? En ik zeg ‘journalisten’, maar we hebben ook nog het fenomeen wat wij hier thuis 25-euro-meisjes noemen. Ik werd namelijk met die term geconfronteerd toen een blad na de zoveelste overname de tarieven voor de website-artikelen drastisch naar beneden bijstelde. De poule van deskundige schrijvers protesteerde, maar kreeg te horen dat er dan voor ons in de plaats altijd wel een meisje was te vinden dat een beetje leuk kon schrijven en het voor 25 euro deed… Dat vervolgens de eindredacteur overspannen in de ziektewet raakte, omdat er geen foutloos Nederlands uitkwam, werd terzijde geschoven. Dat er geen hout meer van klopte qua bronvermeldingen, hoor- en wederhoor of vertaling maakte ook allemaal niet uit. Vulling, zo goedkoop mogelijk. Geld verdienen door te schrappen in kosten (voor kwaliteit), daar ging het om.
‘Ja, maar zíj…
In Nederland doen we niet anders dan een andere partij -liefst lekker generiek of zo ver weg dat we er niet recht tegenover komen te staan- ergens de schuld van geven. Overheid, gemeente, media, het is zo makkelijk. Maar eigenlijk zijn we het gewoon zelf. ‘Nieuws’ is gratis geworden. Niemand wil er nog voor betalen. Geen punt hoor. Maar verwacht dan ook niet dat alles wat je voor je neus krijgt klopt. En ga daar al helemaal niet de media de schuld van geven.
En de waarheid?
Truth is in the eye of the beholder.